Ban Dân Tộc Thái Nguyên

Theo kết quả cuộc tổng điều tra dân số năm 2019, toàn tỉnh Yên Bái có 61.964 người Thái sinh sống tập trung tại 9 huyện, thị xã, thành phố. Trong đó có 30.611 nam, 31.353 nữ, tập trung đông nhất tại Thị xã Nghĩa Lộ (15.161 người); các huyện: Văn Chấn (37.638 người); Trạm Tấu (4.433 người); Mù Cang Chải (3.186 người).

Đặc điểm kinh tế dân tộc Thái Việt Nam

Người Thái có truyền thống nông nghiệp phong phú và có nhiều kinh nghiệm trong việc đào mương, dựng đập, bắc máng lấy nước để làm ruộng. Lúa nước là nguồn lương thực chính của họ, đặc biệt là lúa nếp. Ngoài ra, họ cũng trồng nhiều loại cây khác như hoa màu, trái cây, rau củ… để đa dạng hoá nguồn thực phẩm.

Ngoài nông nghiệp, từng gia đình người Thái còn chăn nuôi gia súc, gia cầm, đan lát, dệt vải, làm đồ gốm… Sản phẩm nổi tiếng của họ là vải thổ cẩm với những hoa văn độc đáo, màu sắc rực rỡ và bền đẹp. Điều này thể hiện khả năng thủ công của người Thái, đồng thời đóng góp vào sự đa dạng hóa văn hóa và kinh tế của địa phương.

Giới thiệu dân tộc Thái Việt Nam

Người Thái có cội nguồn ở vùng Đông Nam Á lục địa, tổ tiên xa xưa của người Thái có mặt ở Việt Nam từ rất sớm. Người Thái ở Việt Nam được chia thành nhiều nhóm địa phương và có nguồn gốc cũng như sự có mặt ở Việt Nam không hoàn toàn giống nhau. Theo các nhà dân tộc học, người Thái ở Việt Nam có nhiều tộc người khác nhau, nhưng chủ yếu là hai nhóm chính: Thái Trắng và Thái Đen.

Người Thái ở Việt Nam thường gọi là Tay/Tày/Thay/Thày tùy thuộc vào cách phát âm của từng khu vực. Các nhóm, ngành lớn của người Thái tại Việt Nam bao gồm: Tay Đón (Thái Trắng), Tay Đăm (Thái Đen), Tay Đèng (Thái Đỏ) và Tay Dọ (Thái Yo) cùng một số nhóm khác nhỏ hơn. Họ đã có mặt ở miền Tây Bắc Việt Nam trên 1200 năm, là hậu duệ của những người Thái đã di cư từ vùng đất thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.

Đặc điểm văn hóa, phong tục dân tộc Thái Việt Nam

Ngày nay, gạo tẻ đã trở thành nguồn lương thực chính trong ẩm thực của người Thái. Tuy nhiên, gạo nếp vẫn được coi là món ăn truyền thống của họ. Để chế biến gạo nếp, người Thái thường ngâm gạo qua đêm, sau đó đem đun lên và chế biến thành xôi. Món ăn này thường được kết hợp với ớt giã hoà muối, tỏi, các loại rau thơm, mùi, lá hành và thịt của các con vật ăn cỏ thuộc loài nhai lại như gan gà luộc chín, ruột cá, cá nướng… Tất cả được kết hợp lại gọi là món chéo.

Các món ăn của người Thái rất đa dạng, bao gồm cả các loại thịt của gia súc, gia cầm và các món cá, cua, ghẹ, tôm. Thịt được chế biến thành nhiều món như nộm, nhúng (lạp, cỏi), ướp muối, thính làm mắm, nướng, lùi, đồ, sấy, canh, xào, rang, luộc… Người Thái ưa thích các vị cay, chua, đắng, chát, bùi và ít sử dụng các vị ngọt, lợ, đậm, nồng. Trong ẩm thực của họ, nước mắm và rượu cần là hai loại gia vị không thể thiếu.

Ngoài ra, người Thái cũng có thói quen hút thuốc lào bằng điếu ống tre hoặc nứa và châm bằng mảnh đóm tre ngâm hoặc khô nỏ. Trước khi hút, họ thường có thói quen mời các vị khách xung quanh như trước khi ăn.

Trước đây, người Thái theo chế độ hôn nhân mua bán và theo truyền thống, việc lấy vợ và lấy chồng phải qua nhiều bước, trong đó có hai bước chính:

Tuy nhiên, hiện nay, việc lấy vợ và lấy chồng của người Thái đã thay đổi nhiều, phù hợp với tình hình xã hội hiện đại.

Lễ tang của người Thái gồm hai bước chính:

Người Thái Đen thường tổ chức lễ cúng tổ tiên vào tháng 7 hoặc tháng 8 âm lịch hàng năm. Trong lễ cúng, người Thái Đen sẽ đưa các món đồ và thức ăn lên bàn cúng, gọi là “bàn tổ”, để tưởng nhớ và tôn vinh tổ tiên của mình.

Người Thái Trắng lại tổ chức lễ tết theo lịch âm. Trong dịp này, họ thường dùng các loại thực phẩm truyền thống như bánh chưng, bánh giầy, thịt lợn, gà, và rượu để cúng tết và chúc mừng.

Còn bản Mường thì tổ chức nhiều loại lễ cúng khác nhau, bao gồm cúng thần đất, thần nước, thần núi và các linh hồn của người đã khuất. Những lễ cúng này thường được tổ chức vào các dịp đặc biệt hoặc vào các ngày lễ quan trọng.

Các nhóm người Thái, bao gồm Thái Trắng và Thái Đen, có nhiều điểm chung trong trang phục hằng ngày, tuy nhiên vẫn có nét đặc trưng riêng để phân biệt. Phụ nữ Thái Trắng thường mặc áo cánh ngắn màu sáng, trắng, có thể được cài cúc bạc tạo hình bướm hoặc ong; váy thường màu đen không có hoa văn. Khăn đội đầu bằng vải chàm dài khoảng hai mét.

Mặc dù có những điểm khác biệt trong trang phục, nhưng cả phụ nữ Thái Trắng và Thái Đen đều rất tinh tế và tỉ mỉ trong cách ăn mặc, tạo nên nét đẹp riêng của mỗi nhóm.

Ở Việt Nam, có hai nhóm Thái lớn là Thái Trắng và Thái Đen, cùng với một vài nhóm nhỏ khác. Nhà của người Thái Trắng có nhiều đặc điểm giống với nhà của người Tày-Nùng, trong khi nhà của người Thái Đen lại gần với nhà của các dân tộc Môn-Khơ Me.

Nhà Thái Đen có nóc hình mai rùa, chỏm đầu đốc có khau cút với nhiều kiểu khác nhau. Hai gian hồi để trống và có lan can bao quanh. Khung cửa ra vào và cửa sổ được trang trí theo nhiều kiểu khác nhau.

Bộ khung nhà của người Thái Đen có hai kiểu cơ bản là khứ tháng và khay điêng. Khay điêng tương tự như khứ kháng của người Tày-Nùng, nhưng có thêm hai cột để mở rộng. Cách bố trí trên mặt bằng của nhà Thái Đen khá độc đáo: mỗi gian đều có tên riêng, và trên mặt sàn được chia thành hai phần: một phần dành cho nơi ngủ của các thành viên trong gia đình và một nửa dành cho bếp và tiếp khách nam.

%PDF-1.3 4 0 obj << /Type /Page /MediaBox [0 0 590 842] /Parent 3 0 R /Resources 5 0 R /Contents [ 6 0 R 7 0 R 8 0 R 9 0 R 10 0 R 11 0 R 12 0 R 13 0 R 14 0 R 15 0 R 16 0 R 17 0 R 18 0 R 19 0 R 20 0 R 21 0 R 22 0 R 23 0 R 24 0 R 25 0 R 26 0 R 27 0 R 28 0 R 29 0 R 30 0 R 31 0 R 32 0 R 33 0 R 34 0 R 35 0 R 36 0 R 37 0 R 38 0 R 39 0 R 40 0 R ] >> endobj 5 0 obj << /ProcSet [ /PDF /ImageB ] /XObject 41 0 R >> endobj 6 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 7 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 8 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 9 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 10 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 11 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 12 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 13 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 14 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 15 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 16 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 17 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 18 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 19 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 20 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 21 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 22 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 23 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 24 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 25 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 26 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 27 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 28 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 29 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 30 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 31 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 32 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 33 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 34 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 35 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 36 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 37 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 38 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 39 0 obj << /Length 8 /Filter /FlateDecode >> stream xœ endstream endobj 40 0 obj << /Length 264 /Filter /FlateDecode >> stream xœ}“;nÃ0{�B'xæþÈeŸÆeÎ�Ú|ÿ&1´de?¨‹¥Áà=�˜ ~¶ÿGþ:¥txž?�ãvoç×ïñ}<ß`c š_˜¬úE)¡¼A 3‚‰cè…ùg¬ç„–A¬²:Á,QÔ ”(fäg,r Ê`¬+Z‰ÖÑWR!DP_’Á30JBHï ¶î#!ܹ4H oóu¸8’ÂV.!%,±$H 3ƒ, ÒÂÚ@/ %-4Zÿ§¤…FǺŽ´PØZi¡-0KCIɶg­¤…Dì]+i!:÷°I i¾—­¤ÆȽleð½lc-Æ^¶±kØö.D½/  üÆÞ5endstream endobj 43 0 obj << >> endobj 42 0 obj << /Type /XObject /Subtype /Image /Width 1230 /Height 53 /BitsPerComponent 1 /ColorSpace /DeviceGray /Filter [ /RunLengthDecode ] /DecodeParms [ 43 0 R ] /Length 346>> stream �ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üùÿ ï�ÿñÿ üùÿ ã�ÿñÿ üùÿ Ã�ÿñÿ üùÿ Ã�ÿñÿ üùÿ Ã�ÿñÿ üùÿ Ï�ÿñÿ üùÿ ï�ÿñÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üendstream endobj 45 0 obj << >> endobj 44 0 obj << /Type /XObject /Subtype /Image /Width 1230 /Height 53 /BitsPerComponent 1 /ColorSpace /DeviceGray /Filter [ /RunLengthDecode ] /DecodeParms [ 45 0 R ] /Length 347>> stream �ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üÿÿ ü�ÿëÿ üÿÿ ü�ÿëÿ üÿÿ ü�ÿëÿ üÿÿþ�ÿìÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üÓÿ þ—ÿ üÓÿ þäÿ ¿µÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü½ÿ ß­ÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üÝÿ ý�ÿ ü�ÿèÿ üendstream endobj 47 0 obj << >> endobj 46 0 obj << /Type /XObject /Subtype /Image /Width 1230 /Height 53 /BitsPerComponent 1 /ColorSpace /DeviceGray /Filter [ /RunLengthDecode ] /DecodeParms [ 47 0 R ] /Length 2992>> stream �ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ ü�ÿèÿ üèÿ ç‚ÿ üèÿ ‚ÿ üèÿ ‚ÿ üèÿ ãòÿ Ã’ÿ üèÿ çòÿ Áúÿ ñšÿ üèÿ ïòÿ �úÿ àšÿ üìÿþ `@òÿ úÿ Àšÿ üëÿ ð@ð õÿ úÿÀ›ÿ üëÿƒðð?ü ?øÿ ðè?ÿÿþ<úÿ€›ÿ üëÿƒùð?ü8øÿÀx?à< ?ùÿŒ›ÿ üëÿƒùø>?ü<øÿà|ð ?çüÀ€ÿŸ›ÿ üëÿƒùø?ü<ðà<øÀÿÃþÀ ÿûþð?žÿ üëÿƒùüü<ðàøáÿÃÿñÿÀ ÿóþà?îÿüøÿð¾ÿ üëÿƒùüÿü<àÀøàÿÃÿñÿààñÿ€ðîÿø?øÿø?¾ÿ üëÿƒùþÿü8?à?Äøáÿ�ÿ ñÿàð?áÿÀ|íÿðøÿü?ûÿøóÿüÖÿ üëÿƒùþÿü À?Æñ‡áÿÿ qÿàø?àÿÀ|ïÿ€ïðøÿþ?ûÿøóÿøÖÿ üëÿƒùÿÿü ÌÆ ñ�Áÿ ÿ 3ÿàø?ÀÿÀ<ðÿ þ ÀÀ<üýÿþ?ûÿðýÿþùÿøÖÿ üëÿƒñÿÿü8ŒÇ ñÀ þ ÿ03ÿàøÀÿÀðÿüƒƒð>à ÿ€ø?ûÿøýÿüùÿýÖÿ üëÿƒùÿÿü<ŽÇ€ñà þ ÿ8ÿàø€ˆðÿø?�Áø�€ÿ€ Àÿçÿøƒûÿüùÿþ?ùÿþ àÿ üëÿƒùÿÿü< Ç€ñàÁü`8ÿàø€ŒðÿðÎàøðÿàü€ÿãÿø ÿ?ÿÀüðúÿþùÿüàÿ üëÿƒóÿÿü< ÇÀñðÁü`<ÿàø?Œ ðÿ&ðÎàøøÿàüÁÿÃÿüÃÿÿÀððÿð€ ~øÿüúÿþ?éÿ üëÿ�óÿÿüÿàø?Ž ðÿ1àÿìàxøÿàü>àÿÃÿþÇþÿð>à ðÿÀ € À øàÿÿüãúÿüéÿ üëÿÀãÿÿü<ÏðñøÁø ??ÿàø � ðÿ1àÿüðqüÿàüðÁÿÿ�þÿð>Áð~ÿ€ àxàÿ€ø€€úÿüéÿ üëÿÀÿÿü0ƒÇðñüÁÿøÿ?ÿàø> ��ðÿ:àÿüðsþÿàü>ð�ÿÿüÿð>ƒø>ÿðà|ñÿà~? €p ÿŸÿÀ=‡}Ïéÿ üëÿð?ü ÿà 8?‡øñþÁñø?ƒÿàð<

Dân số và cư trú của dân tộc Thái

Dân số: Theo số liệu của cuộc điều tra 53 dân tộc thiểu số năm 2019, dân tộc Thái có 1.820.950 người, trong đó có 910.202 nam và 910.748 nữ.

Cư trú: Người Thái là một trong những dân tộc thiểu số đông đảo ở Việt Nam, chủ yếu cư trú tại các tỉnh sau đây: Hòa Bình, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Thanh Hóa, và Nghệ An. Tuy nhiên, quá trình di cư và phát triển kinh tế đã mở rộng địa bàn cư trú của người Thái ra các vùng khác, bao gồm cả các tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên.

Người Thái sử dụng ngôn ngữ Thái, một trong những ngôn ngữ của người Thái trong khu vực Đông Nam Á. Ngoài ra, người Thái ở Việt Nam cũng thường sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hàng ngày và trong các hoạt động xã hội.

Người Thái sở hữu ngôn ngữ và văn tự độc đáo. Họ thuộc nhóm nói tiếng Thái trong ngữ hệ Kra-Dai (hay còn gọi là Tai-Kadai), được xếp vào họ ngôn ngữ cùng tên. Các ngôn ngữ Thái có tỷ lệ từ vựng chung cao do có cùng cội nguồn.

Các ngôn ngữ Thái chủ yếu là ngôn ngữ đơn âm tiết, có thanh điệu. Cú pháp chủ yếu là SVO (chủ ngữ, vị ngữ, bổ ngữ). Trừ những câu mệnh lệnh, ít có trường hợp đảo ngược thứ tự này. Tại Việt Nam, có năm vùng thổ ngữ Thái gồm:

Văn tự của người Thái có nguồn gốc từ hệ chữ Sanskrit của Ấn Độ. Trong lịch sử, chữ Thái cổ ở Việt Nam được thống nhất về cách cấu tạo và đọc, nhưng lại có tám loại ký tự khác nhau, bao gồm: chữ Thái Đen, chữ Thái Trắng Mường Lay, chữ Thái Trắng Phong Thổ, chữ Thái Trắng Phù Yên, chữ Thái Trắng Mộc Châu, Mai Châu, Đà Bắc, chữ Thái Lai Xư (Tay Thanh), chữ Thái Lai Pao (Tương Dương, Nghệ An), chữ Thái Lai Tay hay chữ Thái Quỳ Châu (Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp thuộc tỉnh Nghệ An).

Từ năm 1954 đến 1969, chữ Thái ở khu tự trị Tây Bắc được cải tiến, thống nhất và đổi tên thành Chữ Thái Việt Nam thống nhất. Từ tháng 5/2008, chữ Thái cải tiến mới được chính thức đưa vào sử dụng, được gọi là chữ Thái Việt Nam.

Chữ Thái Việt Nam (Tai Viet) được mã hóa trong khu mã Unicode U+AA80..U+AADF , tuy nhiên, các font chữ phổ biến hiện nay trong máy tính không hỗ trợ hiển thị các ký tự này.